Stijfheid van de grote teenHallux rigidus

U heeft pijnklachten en stijfheid van het gewricht van de grote teen. Dit wordt een hallux rigidus genoemd.  Hallux is de Latijnse naam voor grote teen en rigidus betekent stijf.

Een hallux rigidus is dus een verstijving van het gewricht van de grote teen.

De verstijving is het gevolg van slijtage (artrose) van het grote teen gewricht. Dit  gewricht wordt gevormd door het eerste middenvoetsbeentje en het eerste kootje van de grote teen. Deze botten zijn voorzien van een glad laagje kraakbeen, zodat het gewricht soepel kan bewegen. Met het toenemen van de leeftijd verandert het kraakbeen in een gewricht van dikte en samenstelling. Bij artrose is de slijtage van het kraakbeen echter overmatig. Het kraakbeen wordt dun, brokkelig, of verdwijnt helemaal. Het lichaam kan dit niet meer repareren, waardoor uiteindelijk ruwe botoppervlakken langs elkaar schuren. Hierdoor ontstaat er een overbelasting van deze botten. Deze overbelasting veroorzaakt aan de rand van het gewricht botaangroei (osteofyt). De huid die over deze botaangroei heen ligt kan dik, rood en gevoelig worden. Het gewricht beweegt steeds minder soepel zowel door de slijtage in het gewricht zelf alsook door de botaangroei aan de rand van het gewricht. De grote teen kan door de stijfheid minder goed omhoog en omlaag bewegen. Bij het stappen is bij het afwikkelen vooral het omhoog bewegen belangrijk en dat geeft dus ook de meeste klachten.

Waarom de slijtage ontstaat is niet altijd duidelijk. Meerdere factoren kunnen een rol spelen. Slijtage kan het resultaat zijn van druk- en trek krachten over het gewrichtsoppervlak gedurende langere tijd zoals bijvoorbeeld kleine tikken tegen het gewricht bij voetbal. De aandoening kan het gevolg zijn een verwonding of trauma van het gewricht zoals bij breuken van de grote teen. Tgv bepaalde ziekten als reumatoïde artritis (reuma) of jicht, maar kan in sommige gevallen ook ontstaan zonder een aanwijsbare oorzaak.

De belangrijkste klacht is pijn aan het grote teen gewricht. Dit kan gepaard gaan met ochtendstijfheid en startpijn (pijn bij de eerste stappen). De meeste pijn wordt gevoeld bij het afwikkelen van de voet. Ook kan er wisselend zwelling van het gewricht zijn. Bij lang bestaande slijtage ontstaat er meestal botaangroei aan de bovenkant bij de grote teen, de zogenaamde osteofyt. Er kan pijn aanwezig zijn rondom de botaangroei, vooral tijdens het dragen van strak zittend schoeisel. Hierdoor kan het uitzoeken van de juiste schoenen moeilijk zijn. Naast een pijnlijke grote teen kan eveneens pijn ontstaan in de hele voorvoet doordat men bij het gaan meer over de buitenkant van de voet afwikkeld.

In deze folder staat informatie over de aandoening, behandelingen, operatie en het herstel.

Een hallux rigidus wordt als volgt behandeld.

In principe is de eerste behandeling van een hallux rigidus altijd een behandeling zonder operatie, ook wel conservatieve behandeling genoemd. In het beginstadium kunnen pijnlijke drukplekken voorkomen worden door het dragen van wijder schoeisel of het laten oprekken van de schoen ter plaatse van de knobbel. Het dragen van brede schoenen vermindert de druk en pijn van de knobbel. Steunzolen in combinatie met schoenen met stevige, weinig tot niet buigbare zolen, verminderen de pijn onder de voorvoet. Een combinatie van beiden is ideaal. Wanneer sprake is van een lokale irritatie van het gewricht kunnen ontstekingsremmende medicatie het gewricht weer tot rust brengen. We raden u aan bovenstaande eerst uit te proberen, voordat u kiest vooreen operatie.

Voor een operatieve behandeling van een hallux rigidus wordt gekozen wanneer sprake is van blijvende klachten ondanks een uitgebreide conservatieve behandeling of indien u niets voelt voor steunzolen en/of schoenaanpassingen.

Er zijn verschillende ingrepen mogelijk voor een hallux rigidus. De verschillende operatiemethoden hebben met elkaar gemeen dat de pijnlijke botaangroei aan de binnen- en/of bovenzijde van de grote teen wordt verwijderd via een incisie aan de bovenzijde van de basis van de grote teen. De methoden verschillen echter van elkaar in de manier van behandeling van de slijtage in het gewricht van de grote teen zelf.

Deze operatie is alleen mogelijk als het gewricht nog niet té erg is aangetast is.

Bij een cheilectomie worden alle aanwezige botranden (de osteofyten) verwijderd, met name aan de bovenkant en zijkanten. Hierdoor verdwijnt niet alleen de bult aan de bovenkant, maar neemt ook de beweeglijkheid toe. Het grote voordeel van deze techniek is dat de beweeglijkheid van de teen blijft bestaan en zelfs verbetert. Deze techniek werkt niet bij een ernstige slijtage (artrose). Het nadeel is dat de slijtage in het gewricht blijft bestaan. Deze kan in de loop van de tijd toenemen en ook weer klachten geven. Het voordeel is dat het gewricht beweeglijk blijft.

Dit is de meest toegepaste operatie bij een meer uitgesproken artrose. Het gewricht wordt vastgezet in een functionele stand, die dus enige afwikkeling toelaat.

Bij deze ingreep wordt al het (beschadigde) kraakbeen verwijderd uit het gewricht, zodat er bot-op-bot contact is. Het gewricht wordt dan gefixeerd met een plaatje en schroefjes zodat het aan elkaar kan groeien. Als het bot vastgegroeid is, zal de pijn weg zijn. Het nadeel is echter dat de grote teen kan niet meer bewegen in het gewricht met het eerste middenvoetsbeentje. Er blijft wel beweeglijkheid bestaan in het gewrichtje tussen de twee kootjes van de grote teen zelf. De artrodese is een relatief kleine ingreep, die in AZ Klina via een dagopname wordt verricht. Nadien krijgt u een speciale schoen (walker) voor de periode van 6 weken.

Voor de operatie, zullen een aantal vooronderzoeken en voorbereidingen plaatsvinden: 

De operatiedag wordt ingepland. Een operatie voor hallux rigidus vindt plaats onder dagbehandeling, wat betekent dat u weer naar huis kunt op de dag dat u behandeld bent.

• Als voorbereiding op de operatie zal minimaal een vragenlijst moeten ingevuld worden. Eventueel zullen er nog enkele onderzoeken moeten gebeuren (bloedonderzoek, electrocardiogram, …). De aanvraagformulieren en meer informatie over deze onderzoeken vindt u in uw blauwe pre-opnamemap. Indien gewenst kunt u ook een anesthesist raadplegen die bepaalt of u de operatie kunt ondergaan en geeft u uitleg over de verschillende vormen van verdoving en pijnbestrijding zowel tijdens als na de operatie. Meer informatie over anesthesie leest u hier. 
• U haalt op tijd krukken in huis, die u op de dag van de operatie meeneemt naar het ziekenhuis. Dit kunt u onder andere regelen via uw ziekenfonds of een thuiszorgwinkel.
• Wanneer u geopereerd wordt, is het belangrijk dat uw voeten goed schoon zijn. Nagels dienen kortgeknipt te zijn en eventuele nagellak dient verwijderd te zijn. Dit kunt u nog thuis doen. Hierbij moet u wel oppassen dat er geen wondjes ontstaan, aangezien deze de kans op een infectie na de operatie vergroten zodat de operatie zelfs mogelijk moet worden uitgesteld.
• Roken vertraagt de wond- en botgenezing. Om complicaties te voorkomen, raden wij u sterk aan om tenminste 2 weken voor de operatie en tenminste 3 weken na de operatie te stoppen met roken.
• Op de dag van opname voor de operatie draagt u gemakkelijk zittende kleding en schoeisel. Persoonlijke spullen zoals geneesmiddelen, kleding en toiletartikelen neemt u mee, evenals uw krukken. Laat waardevolle spullen zoveel mogelijk thuis.
• Tijdens de operatie moet u nuchter zijn. Een lege maag is belangrijk om de risico’s van de narcose zo klein mogelijk te houden.

De operatiedag verloopt als volgt: 

• U verschijnt nuchter op de afgesproken tijd in de kliniek. U dient tenminste twee uur voor de aangegeven operatietijd aanwezig te zijn.
• Na de voorbereiding door de anesthesist vindt de operatie plaats in de operatiekamer.
• Na de operatie komt u rustig bij van de verdoving in de ontwaakruimte.
• Uw orthopedisch chirurg komt nadien uitleggen hoe de operatie is verlopen en waar u op moet letten na de ingreep
• Op het moment dat u voldoende hersteld bent na de operatie en de orthopedisch chirurg en anesthesist akkoord zijn met uw ontslag, mag u dezelfde dag terug naar huis. Na de operatie kan u niet zelf naar huis rijden en de eerste 24 uur is thuis toezicht door uw begeleider aangewezen.

Het herstel van een operatie voor hallux rigidus duurt tenminste 6 weken en verloopt in grote lijnen als volgt:

• U mag na de operatie dezelfde dag naar huis.
• De eerste 2 weken rust u zoveel mogelijk met de voet in hoogstand. U mag voorzichtig en kortdurend wat steunen in u walker met behulp van de krukken
• Het verband moet dicht blijven tot aan de volgende controle op de raadpleging bij de orthopedisch chirurg
• Na de operatie zal de voet enige tijd dikker zijn dan normaal, door belasten/oefenen kan deze zwelling nog toenemen. Dit kan soms langer dan 3 maanden aanhouden.
• Na 2 weken wordt het verband verwijderd op de raadpleging en mag u meer beginnen te stappen. In het begin met behulp van de krukken. De walker draagt u gedurende nog eens 4 weken. Hierna komt u opnieuw terug op de raadpleging.
• Na 6 weken zijn de meeste patiënten in staat om de meeste activiteiten van het dagelijks leven weer op te bouwen maar het kan 3-6 maanden duren voor de voet helemaal normaal is. 

Bij iedere ingreep kunnen complicaties ontstaan. Zo ook bij een operatie van de voet. Over complicaties die te maken kunnen hebben met de anesthesie, leest u hier meer.

Overleg bij onderstaande complicaties na een voetoperatie met uw specialist voor eventuele behandeling:

• Infecties: Er kan een infectie ontstaan. Bij een infectie krijgt u pijn en roodheid van de wond en temperatuur verhoging. De kans hierop is echter erg klein.

• Trombose en longembolie: Omdat u tijdens en vlak na de operatie minder rondloopt, kan er trombose ontstaan. Bij trombose ontstaan er bloedstolsels in de bloedvaten. Als bloedstolsels een bloedvat afsluiten, ontstaat een embolie. Het weefsel dat door dit bloedvat wordt voorzien van zuurstof, krijgt dan te weinig bloed. Hierdoor kan schade aan dat weefsel ontstaan. In een drukverband is de kans op een thrombose veel kleiner dan met een gips.

• Nabloedingen zwelling: Er kan een nabloeding en zwelling optreden. Daarom is het belangrijk de eerste twee weken uw voet goed hoog te houden en zoveel mogelijk te rusten. Zwelling van de voet, kan zeker drie tot zes maanden aanhouden. Dit is normaal en verdwijnt spontaan.

• Zenuwletsel: Er kan een huidzenuw beschadigd raken omdat er sneden in de huid worden gemaakt. Dit geeft een doof gevoel in een gedeelte van de huid van de grote teen. Meestal verdwijnen deze klachten in de loop van de tijd vanzelf, soms zijn ze blijvend.

• Soms is het mogelijk dat de botuiteinden niet goed vastgroeien dit heet een ‘nonunion’ (het bot is niet goed geheeld). Patiënten die roken hebben een verhoogd risico hierop, daarom wordt geadviseerd te stoppen met roken.

Een antwoord op enkele veel gestelde vragen vindt u hier.