Patella-instabiliteit

De knieschijf of patella bevindt zich aan de voorzijde van de knie en is van belang voor het vlot strekken en plooien van de knie. De knieschijf is verbonden met een sterke pees aan het onderbeen (patellapees). Aan de bovenkant zit de knieschijf vast aan de vierhoofdige dijspier (quadriceps). Deze spier trekt de knieschijf over het bovenbeen, waardoor de knie zich strekt. De knieschijf functioneert eigenlijk als een hefboom om de krachten van de dijspier over te brengen op het onderbeen bij het strekken van de knie. De V-vormige knieschijf loopt in een V-vormige goot van het bovenbeen (trochlea van het femur) en vormt het patello-femoraal gewricht (gewricht tussen knieschijf en bovenbeen).

Als de knieschijf niet goed “spoort” in het gootje van het dijbeen, kunnen er klachten ontstaan. De knieschijf kan neigen uit de goot te ontsporen, of zelfs daadwerkelijk uit de kom schieten (patella-luxatie). Dit kan diverse oorzaken hebben: bijvoorbeeld als het gootje in het bovenbeen en de knieschijf niet optimaal zijn aangelegd, of als door een ongeval het kapsel de knieschijf niet goed meer op zijn plaats houdt. De oorzaak van deze missporing of patella-instabiliteit zal uiteraard bepalen welke behandeling de meest kans geeft op een succesvol herstel.

Het stabiliseren van de knieschijf kan op verschillende manieren. Bij een onbalans zal de knieschijf in bijna alle gevallen de neiging hebben om naar de buitenkant te ontsporen.

• Soms is het voldoende om het kapsel aan de binnenzijde van de knieschijf aan te spannen en het kapsel  aan de buitenzijde te verruimen (rafie-release).
• Deze stabilisatie kan ondersteund worden door een peesplastiek waarbij een hamstringpees getransplanteerd wordt om de knieschijf naar de binnenzijde te stabiliseren (reconstructie van het mediaal patello-femoraal ligament).
• Indien het “sporingsprobleem” meer zijn oorzaak vindt in de plaats van de aanhechting van de pees van de knieschijf, dan wordt de aanhechting van de pees met een stukje bot verplaatst en op de optimale plaats weer gefixeerd (tuberositas tibiae transfer).

Om deze behandeling te kunnen uitvoeren, worden één of meerdere wondjes gemaakt over de knie. De plaats van de wondjes hangt af van het soort ingreep dat zal plaatsvinden.
Afhankelijk van de soort operatie is dagopname of een korte opname in het ziekenhuis aangewezen.

Voordat u de operatie kunt ondergaan om de knieschijf te stabiliseren, zullen een aantal vooronderzoeken en voorbereidingen plaatsvinden:

• De operatiedag wordt ingepland. Een operatie voor de stabilisatie van de knieschijf vindt meestal plaats onder één nacht hospitalisatie, wat betekent dat u de dag na uw behandeling weer naar huis kunt.
• U bezoekt de verpleegkundige op de pre-operatieve raadpleging. Er zal minimaal een vragenlijst moeten ingevuld worden. Eventueel zullen er nog enkele onderzoeken moeten gebeuren (bloedonderzoek, elektrocardiogram, …). De aanvraagformulieren en meer informatie over deze onderzoeken vindt u in uw blauwe pre-opname map. Indien gewenst kunt u ook een anesthesist raadplegen die bepaalt of u de operatie kunt ondergaan en geeft u uitleg over de verschillende vormen van verdoving en pijnbestrijding zowel tijdens als na de operatie. Meer informatie over anesthesie leest u hier.
• U dient nuchter te zijn vanaf middernacht, de avond voor de behandeling.
• Meestal wordt na de operatie een gips aangelegd voor een tiental dagen. Nadien zult u meestal een brace krijgen tot 6 weken na de operatie. De bevindingen tijdens de operatie kunnen de nabehandeling meebepalen. Uw orthopedisch chirurg zal de optimale nabehandeling met u bespreken. Bij gipsimmobilisatie worden soms bloedverdunnende middelen gegeven ter preventie van flebitis of longembolie.
• U haalt op tijd krukken in huis, die u op de dag van de operatie meeneemt naar het ziekenhuis. Dit kunt u onder andere regelen via uw ziekenfonds of een thuiszorgwinkel.
• Na een stabilisatie van de knieschijf zijn krukken steeds noodzakelijk tot de goede spierfunctie van de dijspier hersteld is. Meestal lukt het om enkele weken na de operatie met een kruk in huis te lopen. De volledige recuperatie van een goede spiercontrole na een stabiliserende operatie van de knieschijf duurt meestal enkele maanden. Een goede voorbereiding van de dijspier voor de operatie en een snel hervatten van de oefeningen na de operatie zijn zeer belangrijk voor een snel herstel.

Op de dag van opname voor de operatie draagt u gemakkelijk zittende kleding en schoeisel. Persoonlijke spullen zoals geneesmiddelen, kleding en toiletartikelen brengt u mee naar het ziekenhuis, evenals uw krukken. Laat waardevolle spullen zoveel mogelijk thuis.

De operatie verloopt als volgt:

• U verschijnt nuchter op de afgesproken tijd in het ziekenhuis. U dient twee uur voor de aangegeven operatietijd aanwezig te zijn.
• Soms wordt er een steunkous aangemeten.
• Na de voorbereiding door de anesthesist vindt de operatie plaats in de operatiekamer.
• Na de operatie komt u rustig bij van de verdoving in de ontwaakruimte.
• Na de operatie wordt er meestal onmiddellijk een bovenbeengips aangelegd.
• Er wordt verwacht dat u onmiddellijk regelmatig uw enkels beweegt om de bloedcirculatie ter hoogte van de benen te stimuleren en flebitis te voorkomen. Om spieratrofie ter hoogte van de dijspieren te voorkomen, zou u ook regelmatig de dijspier moeten opspannen.
• Een kinesist van het ziekenhuis komt langs en legt u uit hoe u moet stappen met krukken en welke oefeningen u thuis kunt doen om het herstel spoedig te laten verlopen. Met bijkomende vragen kunt u zich steeds wenden tot uw orthopedisch chirurg.
• Op het moment dat u voldoende hersteld bent na de operatie en de orthopedisch chirurg akkoord is met uw ontslag, mag u de volgende dag terug naar huis met uw begeleider. Met het gips dat u krijgt na de operatie kunt u uiteraard niet zelf rijden.

Het volledig functioneel herstel na de stabilisatie van uw knieschijf duurt ongeveer 9 maanden waarin u zeer regelmatig zult moeten oefenen om dit volledig herstel te bekomen. Na 6 tot 12 weken zou u echter voldoende hersteld moeten zijn voor de courante activiteiten van het dagelijks leven.

De herstelperiode verloopt in grote lijnen als volgt:

• De knie zal de eerste dagen en weken dik en gevoelig zijn. Vooral de eerste dagen zorgen de pijn en zwelling voor ongemak en daarom is het belangrijk dat u voldoende pijnmedicatie (Paracetamol volstaat meestal) en een ontstekingsremmer (Diclofenac of Ibuprofen) inneemt.
• Na de operatie wordt meestal een gips aangelegd voor een tiental dagen. Nadien zult u meestal een brace krijgen tot 6 weken na de operatie.
• Als het gips of de brace worden verwijderd zijn de dijspieren vaak erg geslonken. U kunt deze spieratrofie gedeeltelijk voorkomen door in het gips en de brace de dijspieren zeer regelmatig aan te spannen. Door te blijven oefenen moet u de spiermassa opnieuw opbouwen.
• IJs is een goede pijnstiller en vermindert de ontstekingsreactie. We raden u aan 3 tot 4 maal per dag gedurende 15 tot 20 minuten ijs te leggen tot de zwelling en het warmtegevoel verdwenen zijn. Zorg ervoor dat het ijs niet rechtstreeks in contact komt met de huid.
• U stapt met 2 krukken. Meestal kunt u na 1 tot 2 weken de knie weer belasten met uw volledig lichaamsgewicht in het gips of de brace. U mag zonder krukken stappen in uw brace als u een goede spiercontrole van de dijspier herwonnen heeft. In de brace worden het strekken en plooien van de knie geoefend en zal de knie steeds wat meer belast kunnen worden.
• Bij het verwijderen van het gips en het aanleggen van de brace worden de hechtingen of steristrips verwijderd zodat u mag douchen.
• Na 4 tot 6 weken mag u starten met fietsen op de hometrainer (zonder brace) en nadien ook buiten op voorwaarde dat u reeds goed kunt stappen zonder krukken.
• Na een 6 tot 12 weken mag u oefenen in een fitnesszaal om de spieren maximaal te revalideren. Variatie in toestellen en variatie in intensiteit is belangrijk om het volledig herstel te bevorderen.
• Indien er een zeer goed herstel van de dijspier opgetreden is, mag u 4 tot 6 maanden na de operatie voorzichtig beginnen joggen. Als dit zeer goed verloopt met het herwinnen van het vertrouwen in de knie mag een individuele sporttraining hervat worden na ongeveer 6 maanden en de collectieve sporttraining 6 weken later.
• Voor het hervatten van de sportmatchen wordt aangeraden 8 à 9 maanden te wachten tot de knie volledig gerevalideerd is.

De revalidatie na de stabilisatie van de knieschijf vindt steeds plaats onder begeleiding van de kinesitherapeut. In overleg met uw orthopedisch chirurg kan de kinesitherapeut ook het hervatten van sporten coördineren. De lange revalidatieperiode zorgt ervoor dat de functie van de knie en de balans van de knieschijf goed herstellen.

Bij iedere ingreep kunnen complicaties ontstaan. Zo ook bij de stabiliserende operatie van de knieschijf, al is de kans op een complicatie bij deze ingreep gering. Over complicaties die te maken kunnen hebben met de anesthesie, leest u hier meer.Overleg bij onderstaande complicaties met uw specialist voor eventuele behandeling:

• Nabloeding van de wondjes of een bloeding in de knie.
• De wondjes blijven soms lang gevoelig of de huid rond de wondjes voelt doof aan.
• Er kan een trombose of longembolie ontstaan.
• Infectie van het kniegewricht.
• Schade door de operatie aan structuren rond de knie, zoals zenuwen of bloedvaten is zeer zeldzaam.

Soms is het resultaat van de operatie van uw knie niet wat u ervan had gehoopt en blijft er een gevoel van instabiliteit bestaan. Dit komt voor bij een klein percentage van de patiënten (<10%). Met intensieve kinesitherapie en revalidatie lukt het meestal toch een goede stabiliteit te herwinnen. Uiteraard kan de knieschijf bij een nieuw ongeval opnieuw uit de kom schieten. Dit is geen complicatie. In principe wordt er eerst een behandeling met gips voorgesteld die gevolgd wordt door een intensieve revalidatie. Bij blijvende instabiliteit van de knieschijf is een nieuwe operatie met reconstructie van de stabiliserende structuren aan de hand van een andere techniek aangewezen.

U mag verwachten dat de knieschijf weer goed spoort na een stabilisatie-operatie van de knieschijf en dat de knie weer stabiel wordt met de mogelijkheid om opnieuw intensief te sporten. U moet zich echter wel realiseren dat het een lang en intensief revalidatietraject is waarin ook veel inzet en discipline van u verwacht wordt. Door regelmatig en intensief te oefenen kunt u het functioneel herstel van de spieren omheen de knie bevorderen.

Na de eerste pijnlijke periode wordt de knie in de overgrote meerderheid pijnvrij en stabiel. Bij een knie met belangrijke kraakbeenletsels is het mogelijk dat de knie niet geheel pijnvrij wordt bij belasting. U kunt zich thuis voorbereiden op de operatie door de u geleverde informatie goed door te nemen. Met eventuele vragen kunt u steeds terecht bij uw orthopedisch chirurg die het verwachte resultaat van de ingreep met u zal bespreken.

Een antwoord op enkele veel gestelde vragen kan u hier terugvinden.

U kunt zich thuis voorbereiden op de operatie door de u geleverde informatie goed door te nemen. Bij eventuele vragen kunt u best een afspraak maken met uw orthopedisch chirurg die de operatieve procedure, de revalidatie, de risico’s en het verwachte resultaat van de ingreep met u zal bespreken.