OsteotomieO-benen

Een osteotomie betekent letterlijk het doorzagen van het bot. Een osteotomie rond de knie is een kanteloperatie dat als doel heeft de as (de stand) van het been te veranderen. Patiënten met asafwijkingen van hun benen kunnen vroegtijdige kraakbeenslijtage of artrose ontwikkelen aan de binnenzijde van O-benen of aan de buitenzijde van X-benen. Belastingsgebonden pijn ten gevolge van de artrose bij jonge patiënten is de meest voorkomende klacht die leidt tot een osteotomie. Naast de ernstige pijn klagen de patiënten ook vaak over een gezwollen knie, nachtelijke pijn en functionele beperkingen zoals een verminderde wandelafstand en moeilijkheden bij traplopen. De O- of X-stand die meestal sinds de jeugd aanwezig is, is vaak toegenomen door vroegtijdige kraakbeenslijtage. Om in aanmerking te komen voor een osteotomie moeten de klachten en de artrose uiteraard beperkt zijn tot de binnenzijde of buitenzijde van de knie.

De belangrijkste reden voor osteotomie is dus een beginnende artrose in het kniegewricht. Als deze slijtage zich slechts aan één kant van de knie bevindt, dan kan het zinvol zijn de as te veranderen om de druk te verplaatsen van het aangetaste naar het gezonde compartiment van de knie. Meestal wordt van een O-been een licht X-been gemaakt, het omgekeerde komt minder vaak voor. Osteotomie wordt uitgevoerd bij relatief jonge patiënten om te plaatsen van een prothese uit te stellen. Een knieprothese heeft een beperkte levensduur en op deze wijze kan een gewrichtsprothese 8 tot 10 jaar uitgesteld worden.

Alvorens te beslissen of u in aanmerking komt voor een osteotomie moeten er een aantal onderzoeken gebeuren: 

• Radiografie van de knie.
• Radiografie van het volledig been om de as te meten (RX full leg).
• MRI scan of artro-CT scan van de knie om de kwaliteit van het kraakbeen te evalueren.

Meestal wordt er voor de operatie gedurende een drietal maanden een speciale kniebrace gedragen die het effect van de operatie kan nabootsen. Deze unloader-brace zal de druk in het aangetaste compartiment van de knie verminderen en de druk verplaatsen naar het gezonde compartiment van de knie. Als de patiënten een goed resultaat bekomen met deze speciale unloader-brace zijn ze goede kandidaten voor de osteotomie-operatie.

De vroegtijdige kraakbeenslijtage in het aangetaste compartiment zal na de operatie natuurlijk niet genezen. Een osteotomie heeft tot doel de pijn in de knie te verminderen en de functie van de knie te verbeteren. Zo kan een knieprothese uitgesteld worden. U moet zich ook realiseren dat de revalidatieperiode lang is maar de meeste patiënten zijn uiteindelijk zeer tevreden na de behandeling.

Als u in aanmerking komt voor een osteotomie, dan verloopt de behandeling als volgt:

• De operatie van de osteotomie verloopt onder algemene narcose of een ruggenprik.
• Het bot wordt gedeeltelijk doorgenomen en geopend aan de binnenzijde van het onderbeen juist onder de knie (Opening Wegde Osteotomie).
• Afhankelijk van de afwijking kan er ook aan de buitenzijde van het onderbeen juist onder de knie een wigvormig stuk bot verwijderd worden (Closing Wegde Osteotomie).
• Röntgendoorlichting laat zien wanneer de juiste stand van het been bereikt is.
• Over het geopende of gesloten bot wordt een zeer stevige metalen osteotomieplaat geschroefd om het bot te stabiliseren tijdens de genezing (consolidatie).
• De opening die in het bot is ontstaan, vult zich in de loop der tijd op met het eigen bot. Slechts zelden is het nodig om deze ruimte op te vullen met kunstbot of donorbot.
• Na het hechten van de wonde wordt er een dik wattenverband aangelegd. Slechts in uitzonderlijke gevallen kan er tijdens de operatie beslist worden toch een gips te plaatsen.
• Er wordt gebruik gemaakt van de modernste technieken waardoor er zo min mogelijk weefselschade is en het herstel na een osteotomie spoedig verloopt.

Bij de behandeling van X-benen gebeurt de osteotomie meestal ter hoogte van het bovenbeen: Opening Wegde Osteotomie aan de buitenzijde van het bovenbeen of Closing Wegde Osteotomie aan de binnenzijde van het bovenbeen.

Voor de operatie, zullen een aantal vooronderzoeken en voorbereidingen plaatsvinden:

• De operatiedag wordt ingepland. De totale opnameduur van een osteotomie is meestal twee of drie dagen. U komt op de operatiedag ‘s morgens nuchter naar het ziekenhuis. De dagen na de operatie zijn bedoeld om te herstellen van de ingreep en te oefenen met de kinesist zodat u uw zelfstandigheid herwint voor uw terugkeer naar huis.
• U bezoekt de verpleegkundige op de pre-operatieve raadpleging. Er zal minimaal een vragenlijst moeten ingevuld worden. Eventueel zullen er nog enkele onderzoeken moeten gebeuren (bloedonderzoek, elektrocardiogram, …). De aanvraagformulieren en meer informatie over deze onderzoeken vindt u in uw blauwe pre-opname map. Indien gewenst kunt u ook een anesthesist raadplegen die bepaalt of u de operatie kunt ondergaan en geeft u uitleg over de verschillende vormen van verdoving en pijnbestrijding zowel tijdens als na de ingreep van de osteotomie. Meer informatie over anesthesie leest u hier.
• U dient nuchter te zijn vanaf middernacht, de avond voor de behandeling.
• U haalt op tijd krukken in huis, die u op de dag van de operatie meeneemt naar het ziekenhuis. Dit kunt u onder andere regelen via uw ziekenfonds of een thuiszorgwinkel.
• Meestal lukt het twee weken na de osteotomie om met een kruk in huis te lopen. Denkt u dat u het thuis zonder hulp toch niet gaat redden, neemt u best contact op met de sociale dienst via het volgend telefoonnummer: +32 3 650 52 84.
• Een osteotomie ondergaan is geen kleinigheid. Het is een operatie met een zeer lange herstelperiode. Het is belangrijk dat u zich dat vooraf goed realiseert. Hoe beter uw conditie en hoe beter de spieren van de benen getraind zijn voor de ingreep (bijvoorbeeld door te fietsen) des te vlotter zal het herstel na de osteotomie verlopen.

Op de dag van opname voor de operatie draagt u gemakkelijk zittende kleding en schoeisel. Persoonlijke spullen zoals geneesmiddelen, kleding en toiletartikelen brengt u mee naar het ziekenhuis, evenals uw krukken. Laat waardevolle spullen zoveel mogelijk thuis.
De operatiedag verloopt als volgt:

• U verschijnt nuchter op de afgesproken tijd in het ziekenhuis.
• U krijgt steunkousen aangemeten voor na de operatie.
• Na de voorbereiding door de anesthesist vindt de operatie plaats in de operatiekamer.
• Na de ingreep van de osteotomie komt u rustig bij van de verdoving in de ontwaakruimte.
• Er wordt verwacht dat u onmiddellijk regelmatig uw enkels beweegt om de bloedcirculatie ter hoogte van de benen te stimuleren en flebitis te voorkomen. Om spieratrofie ter hoogte van de dijspieren te voorkomen, zou u ook regelmatig de dijspier moeten opspannen.
• Terug op de afdeling controleert de verpleegkundige u verder. U blijft deze dag nog in bed en u krijgt pijnstillers om de pijn draaglijk te houden.
• De dag na de operatie van de osteotomie komt de kinesist u instructies geven over het oefenen en het lopen met krukken.

De herstelperiode na osteotomie beslaat enkele maanden en verloopt in grote lijnen als volgt:

• De eerste dagen na de operatie van de osteotomie bent u nog opgenomen in het ziekenhuis. U krijgt pijnstillers en de kinesist oefent met u en geeft u instructies voor het oefenen thuis. De tweede dag wordt het grote verband van de knie verwijderd en wordt de wonde beoordeeld.
• Na enkele dagen is de pijn meestal goed onder controle met pijnstillers die u kunt innemen langs de mond zodat u die thuis ook kunt gebruiken. Het ontslag uit het ziekenhuis is toegestaan na een paar dagen als u voldoende zelfstandigheid herwonnen heeft, in principe kunt u dan de knie negentig graden plooien en volledig strekken.
• U gebruikt een aantal weken na de operatie bloedverdunners ter voorkoming van een flebitis, een diepe veneuze trombose en een longembolie.
• De eerste twee à drie maanden loopt u met twee krukken, daarna loopt u in huis met een kruk, die u gebruikt aan de niet geopereerde kant.
• Bij ontslag krijgt u een waterafsluitende pleister ter hoogte van de wonde zodat u zonder problemen kunt douchen. De hechtingen of steristrips mogen twee weken na ontslag verwijderd worden.
• U mag de eerste maanden na de operatie van de osteotomie niet zelf autorijden of fietsen.
• U draagt gedurende zes weken uw steunkousen. Als er geen zwelling van het onderbeen of de enkel optreedt, mag de steunkous ’s nacht eventueel uit gelaten worden.
• Tijdens de revalidatieperiode na de osteotomie moet u de beweging van de knie verder opbouwen, de kracht van de dijspier trainen en een normale functie van de knie herwinnen.
• Bij deze operatie zal de dijspier vaak erg verslappen. U kunt deze spieratrofie gedeeltelijk voorkomen door onmiddellijk na de operatie de dijspieren zeer regelmatig aan te spannen. Door te blijven oefenen moet u de spiermassa opnieuw opbouwen. Frequent en voorzichtig oefenen is nodig om de spierkracht en coördinatie optimaal te revalideren. Pijn en zwelling rond de knie geven aan dat de grens van het belasten bereikt is. In het begin oefent u best niet te lang achtereen.
• IJs is een goede pijnstiller en vermindert de ontstekingsreactie. We raden u aan 3 tot 4 maal per dag gedurende 15 tot 20 minuten ijs te leggen tot de zwelling en het warmtegevoel verdwenen zijn.

Pas na vier tot zes maanden is de knie weer helemaal tot rust gekomen. De termijn waarop werk kan worden hervat, hangt af van het soort werk dat u doet. U mag de eerste maanden na de operatie niet zelf autorijden of fietsen. Pas als het bot volledig is genezen en de knie goed gerevalideerd, mag u weer deelnemen aan het verkeer. U moet dan goed kunnen wandelen zonder krukken en u heeft een goede spiercontrole.

Bij iedere ingreep kunnen complicaties ontstaan. Over complicaties die te maken kunnen hebben met de anesthesie, leest u hier meer.

Overleg bij onderstaande complicaties met uw specialist voor eventuele behandeling:

• Nabloeding in de knie na de osteotomie.
• De wonde blijft soms lang gevoelig na de osteotomie.
• Er kan een trombose of longembolie ontstaan.
• Infectie van de wond of de metalen plaat.
• Het doorgenomen bot geneest niet na de osteotomie.
• Ondercorrectie of overcorrectie van de stand, het been heeft niet voldoende of juist teveel standsverandering ondergaan.
• Schade door de operatie van osteotomie aan structuren rond de knie, zoals zenuwen of bloedvaten; dit is zeer zeldzaam.

Een osteotomie heeft tot doel de pijn in de knie te verminderen, de functie van de knie te verbeteren en zo de knieprothese uit te stellen. Meestal is dit ook het resultaat. U moet zich echter goed realiseren dat er bij deze operatie een kans bestaat op complicatie. Daarnaast is de revalidatieperiode vrij lang. Toch zijn de meeste patiënten erg tevreden na de behandeling.Soms is het resultaat van de osteotomie niet wat u ervan had gehoopt en is er onvoldoende effect op de pijnklachten in de knie. Dan kan soms eerder dan verwacht toch een knieprothese de oplossing zijn.Uw orthopedisch chirurg zal het verwachte resultaat van de ingreep met u bespreken. Hij zal uw vragen beantwoorden en de onduidelijkheden verder toelichten.

Een antwoord op enkele veel gestelde vragen kan u hier terugvinden.

U kunt zich thuis voorbereiden op de operatie door de u geleverde informatie goed door te nemen. Bij eventuele vragen kunt u best een afspraak maken met uw orthopedisch chirurg die de operatieve procedure, de revalidatie, de risico’s en het verwachte resultaat van de ingreep met u zal bespreken.